Op 18 november presenteert spoken word-artiest, dichter én kersverse winnaar van de El Hizjra-literatuurprijs Benzokarim zijn poëziedebuut El Ghorba. De bundel, waarin gesprekken met zijn vader en het herdenken van zijn moeder centraal staan, is geïllustreerd door Funzig en verschijnt bij Uitgeverij Rorschach.
Als je het afgelopen jaar een spoken word-evenement hebt bezocht, is de kans groot dat je Benzokarim er aan het werk hebt gezien. Hij was te horen op het Spraakuhloos-album Binnenste Buiten, staat regelmatig op het podium bij Mensen Zeggen Dingen en is komend seizoen als coach actief bij Poetry Circle Zwolle. Hij is een actief artiest en zoekt daarbij graag de samenwerking op: “Mensen vragen me wel eens waar ik nou precies bij hoor, maar ik voeg me nergens bewust bij. Het ontstaat allemaal op een natuurlijke manier. Ik vind het mooi dat je met verschillende mensen samenwerkt als het goed voelt. Ik denk dat het mensen eigen is om dingen te willen plaatsen, alsof de hoek waarin je actief bent iets zegt over wat je maakt, hoe je je beweegt en wat je belangrijk vindt. Als maker wil ik me vrij kunnen bewegen, zonder hokjes. Ik begonnen met spoken word en dan gaat iedereen je spoken word-artiest noemen, maar ik vind mezelf ook een dichter. Al zit daar voor mij een overlap in: alles wat ik schrijf, ontstaat uit noodzaak.”
Met El Ghorba herdenkt Karim zijn overleden moeder. Een belangrijke rol is daarin weggelegd voor zijn vader, die kort na het overlijden van zijn vrouw ook zijn moeder verloor: “Mijn oma heeft altijd in Egypte gewoond. Ik was al een half jaar aan het rouwen en kwam tot het besef dat ik het gesprek met mijn vader niet aanging. Ik wist bijvoorbeeld vrij weinig van zijn beweegredenen om op een dag naar een heel ander land te vertrekken. Nog zonder de intentie om er een bundel van te maken, ben ik met mijn vader gaan zitten en gaan luisteren naar zijn verhaal. Aanvankelijk kwam daar het spoken word-stuk Van zoon tot zoon uit, dat ik in samenwerking met Mensen Zeggen Dingen in het Centraal Museum presenteerde. Daar is het idee ontstaan om meer met de verhalen van mijn ouders te doen. Mijn vader en ik schelen bijna veertig jaar. Hij heeft zo’n ander pad bewandeld dan ik, maar veel van mijn gedrag komt voort uit de keuzes die mijn ouders hebben gemaakt. Ik denk dat we als volwassen mensen meer mogen luisteren naar onze ouders. Al is het natuurlijk een privilege als je een goede relatie hebt met je ouders, dat is niet altijd zo. Maar ik moest wat met al die verhalen doen. Het is een beetje eren, een beetje vieren en een beetje herdenken geworden.”
In El Ghorba komt ook Karims vader zelf aan het woord. Hij heeft, in het Arabisch, de introductie van ieder hoofdstuk geschreven: “Ik wilde mijn vader op de meest pure manier een podium geven, zonder daar nog in te wroeten of het in een verhaal te gieten. De stem van mijn vader heeft zo’n grote invloed gehad op wie ik ben, wat ik doe en waarom ik dat doe. In de dagelijkse gekte vergeet je wel eens stil te staan bij de verhalen die je vormen; het was onvermijdelijk om hem die ruimte te geven. Na het verliezen van een ouder wordt het hebben van de andere ouder spannender. Zo’n rouwproces schudt de verhoudingen op. Ik heb opnieuw moeten ontdekken wat de relatie is tussen mij en mijn vader. We zijn meer vrienden, gesprekspartners en gelijken geworden in plaats van een vader en een zoon. Je kunt zelf ook eerlijker zijn omdat je een omgeving creëert waarin je uitnodigt tot een gesprek. Door dat rouwproces belt mijn vader mij nu ook als hij zijn ei kwijt wil. Iemand vroeg me of het niet zwaar was om zo’n bundel te schrijven, maar ik denk dat als er zulke emoties bij komen kijken, de hoop nooit ver weg is. Het is balanceren, het is niet elke dag makkelijk, maar rouwen is niet alleen pijn lijden, maar ook eren en missen.” De releasedatum van El Ghorba, 18 november 2022, is dan ook niet toevallig gekozen: “Het is precies drie jaar na het overlijden van mijn moeder. Ik vier mijn vader en eer mijn moeder met alle verhalen daaromheen.”
Hoewel het aanvankelijk niet zijn intentie was om een bundel te maken, heeft het schrijfproces hem geholpen, vertelt Karim: “In de bundel staat een hoofdstuk over mijn moeder, El Hozn heet het. Het schrijfproces was heel verschillend dan dat van de andere teksten. Het was het laatste stuk dat ik schreef voor de bundel. Ik zat een film te kijken en toen kwamen de tranen uit mijn ogen rollen. Toen kwam het er in één keer uit en wist ik dat dit precies het stuk was dat ik nog miste. Het gaat over het proces tot aan de begrafenis. Ik word alles in mijn omgeving: het ziekenhuis; de verpleegster; het slechtnieuwsgesprek; de stoel naast het bed waarvan de rugleuning is verhoogd; de grond; ons familiegraf. Langzaam word ik alles in dat proces en voor mij is dát rouwen. We zijn gewend om dat pas achteraf te doen, maar mijn leven is al veranderd op de dag dat ik hoorde dat mijn moeder ziek was. Je raakt je kind zijn kwijt en denkt dat je niet blij kan zijn of kunt genieten. Ergens in dat rouwproces leer je dat opnieuw, maar omdat je dat gevoel al kent leer je het op een andere manier te waarderen. Zo liep ik afgelopen zomer in mijn eentje door Parijs. Ik keek naar een gebouw en liet een traan omdat ik me realiseerde dat ik op dat moment echt aan het genieten was en dat dat mag. Als je dat opnieuw leert, ben je daar zoveel meer dankbaar voor. Ik besefte dat ik zoveel meer ben dan alleen mijn rouwproces.”
Op het ontstaan van de bundel kijkt Karim met plezier terug. Van de uitgeverij kreeg hij alle ruimte om de zoektocht aan te gaan naar de vorm die de verhalen van zijn vader moesten krijgen. En dat is noodzakelijk, zo stelt hij, om iets waardevols te kunnen maken: “Als je in een omgeving terechtkomt waar je minder de vrijheid hebt om de diepte te zoeken, kom je niet snel tot werk waar je achteraf tevreden op terugkijkt.” Niet eerder was hij dan ook zo trots op iets dat hij schreef: “Dit werk ontstijgt mij als maker. Van veel gedichten in de bundel dacht ik achteraf: heb ik ze wel geschreven of is dit op magische wijze op papier gekomen? En in spoken word vind je vaak veel van de maker zelf terug. Ook hier zitten mijn persoonlijke verhalen in, maar het gaat over mijn moeder, het wordt op die datum gepresenteerd en mijn vader heeft de intro’s geschreven. Al die lagen bij elkaar zorgen dat het steeds meer waarde heeft gekregen, het is verder dan mij gegaan.”
